Bo‘lim arxivi: Мутахассис маслаҳати

Нохуш ҳолатларга бефарқ бўлманг

Аҳоли орасида соғлом турмуш тарзини шакллантириш, жисмонан бақувват, маънан етук, руҳан тетик фарзандлар тарбиялашни таъминлаш, миллат генофондини мустаҳкамлаш, бунинг учун, оилаларда соғлом авлодни дунёга келтириш борасида самарали ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Аммо, баркамол авлодни вояга етказиш учун, аввало, ота-оналарнинг савияси ва масъулиятини ошириш муҳим аҳамиятга эга. Бола соғлом бўлиши учун ота-онадан кўп нарса талаб қилинмайди, улар айрим маслаҳатларни онгли бажаришса, баъзи қоидаларга амал қилишса бас. Фарзанд соғлом бўлиши учун аввало ота-она соғ бўлиши керак. Тўғри, ҳар бир инсон ўзига хос касаллик билан оғриши мумкин. Аммо улар вақтида даволаниши лозим. Шундагина, бўлажак фарзанди ҳам соғлом бўлади.

Тўғри овқатлантириш муҳим

Кўпгина хасталикларнинг сабаби овқатланиш режасининг бузилиши ҳисобланади. Агар фарзандимиз тўғри овқатланса, касалликларга ҳам камроқ чалиниб, уларни осон енгади. Овқатланиш тартиби ва қоидаларининг бузилиши семизликнинг келиб чиқишида катта роль ўйнамоқда.

Davomini o‘qish

Меҳнат гигиенаси

Меҳнат гигиенаси

Инсон ўзи хизмат қилаётган ҳудудда меҳнат гигиенасига албатта амал қилиши зарур. Озода, тинч хоналардаги компьютерлардан ё бўлмаса оддийгина уяли телефондан чиқаётган нур киши соғлигига экин далаларининг ғуборли ҳавосидан кўра кўпроқ зиён келтириши сир эмас. Айниқса ишлаб чиқариш корхоналарида саломатликка салбий таъсир кўрсатиб иш қобилиятининг бузилишига сабаб бўладиган омиллар кўп учрайди.

Масалан:

  • ўта юқори ёки жуда паст ҳарорат;
  • кучли иссиқлик нурлари;
  • чанг ва газ билан ифлосланган ҳаво;
  • титрашлар (вибрация);
  • электромагнит тўлқинлар;
  • турли кимёвий моддалар;
  • шовқин;
  • ҳар хил чиқиндилар;
  • яхши ёритилмаган ёки зах хоналар.

Демак ҳар бир киши ўзи меҳнат қилаётган ҳудуднинг индивидуал ҳимоя воситаларидан бохабар бўлиши лозим. Яъни вентиляцион (ҳаво тозаловчи) ва ёритувчи қурилмалар, шунингдек санитария-гигиена мосламаларининг соз-носозлигига аҳамият бериши керак. Бордию корхонада ишлаш жараёнида махсус кийим кийиш ёки ниқоб тақиш зарур бўлса, албатта бунга риоя этиш шарт.

Davomini o‘qish

Гирудотерапия

Гирудотерапия

Табобатда ишлатиладиган зулуклар махсус биофабрикаларда етиштирилиб, улардан фақат бир мартагина фойдаланиш мумкин. Бундай зулуклар оч ҳолида оғирлиги 2-5 граммни ташкил этади. Уни бемор танасига қўйишдан олдин 3-4 ой оч қолдирилади. Таъкидлаш жоизки, зулукларнинг тишлари остида гирутин моддаси мавжуд. Бу модда танадаги аъзоларга шифобахш таъсир кўрсатади, асосан қонни суюлтиради. Томирлардаги қонни кислород билан тўйинтиришдан ташқари юракнинг кислородга бўлган эҳтиёжини ҳам қондиради. Шунингдек, лимфа безлари ишини рағбатлантириб иммунитетни кучайтиради.

Зулук сўлаги таркибидаги биофаол моддалар, оқсиллар, ферментлар тўпланиб қолган зарарли моддалардан организмни тозалайди, тери рангини чиройли қилади, кишини ёшартириб, умрини узайтириш хусусиятига ҳам эга. У қон айланишини яхшилаш билан бир қаторда танада йиғилиб қолган ёғларни эритиб, терини майинлаштиради, ортиқча вазнни йўқотади. Бундан ташқари, зулук қон босимини пасайтиради, танадаги яллиғланишларга сабаб бўлган микроорганизм ва бактерияларни нобуд қилади. Зулук майда қон томирчалардан қонни сўриш пайтида сўлаги таркибидаги биологик фаол моддани тўқималарга “узатади” ва бунда ўз-ўзидан моддалар алмашинуви яхшиланади.

Гирудотерапияда зулукларнинг сони беморнинг ёши ҳамда вазнига, қон босимининг ҳолатига қараб белгиланади. Битта муолажа пайтида 2-10 дона, баъзан эса 15 донагача зулук қўйиш мумкин. Муолажа учун ишлатиладиган зулуклар ўз вазнига нисбатан 3 баравар кўп қонни сўриб олади. Бу жараён ярим соатдан 1 соатга қадар давом этади.

Davomini o‘qish

Рух

Рух — антиоксидант

Киши организмида рух (цинк) моддаси танқис бўлса аввало кўриш, ҳидлаш, таъм билиш, сезиш қобилиятлари издан чиқади. Бу эса ўз навбатида иштаҳа йўқолишига, овқат ҳазм қилишнинг бузилишига, шапкўрлик ва бошқа касалликларга олиб келиши мумкин. Тушкун кайфият, чарчоқ, ҳаётга бўлган қизиқишнинг сўниши рух етишмаслигининг асосий белгиларидир. Соч тўкилиши, тирноқларда оқ доғлар пайдо бўлиши, дерматит ва яраларнинг секин битиши, суякларнинг мўрт бўлиб, ревматизм ва артрит касалликлари келиб чиқиши ҳам рух етишмаслиги туфайлидир.

Ҳомиладорлик даврида рух етишмовчилиги 13-18 фоиз ҳолларда ҳомила ва чақалоқда гидроцефалия, танглай нуқсони, умуртқа эгрилиги, чурралар ҳосил бўлиши, юрак нуқсонлари ва бошқа ўзгаришларни келтириб чиқариши тажрибада аниқланган. Шунингдек, рух етишмаганда янги ҳужайралар ҳосил бўлиши кечикади, шикастланган ҳужайралар қайта тикланмайди. Ёши катта одамларда қариш тезлашади, болалар ва ўсмирлар организми яхши ривожланмайди, яралар секин битади.

Иммунитетимиз ҳолати шу минералга боғлиқ: шамоллаш ва гриппнинг дастлабки белгилари намоён бўлганда витамин С билан бирга рух тавсия этилади. Беморларга жарроҳлик операциясидан бир неча кун олдин ва то тузалиб кетгунча рух препаратлари буюрилади. Ўсмирларга таркибида рух кўп бўлган озиқ-овқатлар тавсия қилинади. Чунки бу микроэлемент бўй ўсиши ва вазн ошишини таъминловчи гормонлар ишлаб чиқарилишини кучайтиради. Шу боис, бўйнинг жадал ўсиши ва жинсий балоғатга етиши даврида рух жуда муҳим. Фаол турмуш тарзини кечираётганлар учун эса рухнинг яна бир хусусияти муҳим: у антиоксидант сифатида таъсир қилади. Яъни мушак хужайраларини жисмоний зўриқиш вақтида ҳаддан ортиқ кислород сарф қилиш туфайли пайдо бўладиган радикаллар таъсиридан ҳимоя қилади.

Davomini o‘qish

МРТ

МРТ афзалликлари

Ташхислашда оммалашиб бораётган замонавий аппаратлардан бири магнит резонанс томографияси бўлиб, бунда магнит тебраниши ёрдамида танадаги мавжуд ўзгаришлар аниқланади. Компьютер томографиясидан фарқли равишда МРТ нурлантирмайди ва мутлақо хавфсиз. Аммо диагностика магнит тўлқинлари билан боғлиқлиги сабабли кийимларида металли предметлар бўлган ёки танасига кардиостимулятор (юрак ишини меъёрлаштирувчи асбоб) ва бош қа хил металл имплантант ўрнатилган кишилар бу текширувдан ўтолмайди.

МРТ асосан юмшоқ соҳаларни, масалан мушаклар, асаб толалари, мия, орқа мия ва умуртқалар аро дисклар, бўғимларни яхши “кўра”олади. Лекин суяклардаги кальций миқдорини аниқлаб беролмаслиги мумкин. Шунинг учун суякларни аниқ тадқиқ қилиш учун компьютер томографияси ёки рентген текшируви ўтказилгани маъқул.

Бўғимлардаги дегенератив (артроз) ва яллиғланиш (артрит) ҳолатлари ривожининг эрта босқичида, шунингдек бўғим юзасидаги турли шикастлар, пай, мушак ва пайчалардаги майда узилишларни аниқлашда МРТнинг аҳамияти катта. Одатда бўғимлар МРТ си бевосита текширилаётган соҳани операция қилишдан олдин ҳамда беморнинг операциядан кейинги аҳволини назорат қилиш мақсадида ўтказилади.

Davomini o‘qish

Перитонит

Перитонит

Перитонитда қорин бўшлиғи деворини ва унда жойлашган аъзолар – меъда, жигар, ичакларни қоплаб турадиган юпқа парда (қорин пардаси) яллиғланади. Кўпинча яллиғланиш касалликлар (масалан, ўткир холецистит, аднексит, аппендицит) қолдирган асоратлар сифатида намоён бўлади. Қорин бўшлиғига йиринг ҳосил қилувчи микроблар тушиши натижасида ички аъзолар зарарланади.

Меъда ва ўн икки бармоқ ичакнинг яра туфайли ёрилиши ёки чурранинг қисилиши ҳам баъзан перитонитни келтириб чиқаради. Сабаби номаълум бўлган перитонитлар ҳам учрайди. Бундай вақтда беморни синчиклаб текшириш эвазига хасталикни келтириб чиқарган омиллар аниқланади. Унутмаслик керакки, болаларда аксарият ҳолларда перитонит кўричак ёрилиб кетгани эвазига юз беради.

Шунингдек, кичик ёшли қизалоқларда диплококкли перитонит деб аталмиш ўзига хос касаллик ҳам кузатилади. Касаллик қориннинг пастки қисмида қўққисдан кучли оғриқ пайдо бўлиши, тана ҳароратининг кўтарилиши, бир неча марталаб қусиш, баъзан ич кетиши билан намоён бўлади. Қизалоқнинг умумий аҳволи ёмонлашади, у йиғлаб безовталанади, тинимсиз инграйди. Оғирроқ ҳолатларда қорин соҳаларида, айниқса, пастки ва ўнг томонида кучли оғриқ, мушаклар таранглашиши кузатилади.

Davomini o‘qish

Одам ҳушини йўқотса

Одам ҳушини йўқотса

Нимадир сабаб бўлиб ҳушини йўқотган киши мутлоқ ҳаракатсиз ётади, ҳеч бир саволга жавоб бермайди ва ўзига нима бўлаётганини ҳам англамайди. Чунки бу вақтда миянинг бир қисми маълум вақтга “ўчади”. Бироқ ушбу ҳолатда миянинг нафас олиш, қон айланиши ва турли рефлексларга жавобгар бўлимлари доимгидек ишлайвериши мумкин.

Билиш муҳимки, ҳушдан кетиш олдидан айрим аломатлар кузатилади, яъни бош айланиши, кўнгил айниши, қулоқларда шовқин пайдо бўлиши, бирдан ҳолсизланиши, кўз олди қоронғилашиши, совуқ тер босиши мумкин. Ҳушини йўқотаётган одамнинг ранги оқара бошлайди, пульси секинлашиб, артериал босими тушиб кетади. Кўзлари юмилиб, мушаклар тонуси йўқолади ва у мувозанатини йўқотиб йиқилади. Бундай вақтда зудлик билан биринчи тиббий ёрдамни кўрсатиш зарур.

Davomini o‘qish

Шамоллаш

Шамоллашни даволашда оддий чоралар

Киши шамоллаб қолганида, дастлаб бурни битади, томоғи оғрийди, дармони қурийди. Йўтал эса кейинроқ бошланади. Хўш, йўталнинг олдини олиш мумкинми? Албатта, мумкин. Бунинг учун бурнингизни ҳар куни 3-4 маҳал шўр сув (бир стакан қайнатилган илиқ сувга бир чой қошиқ туз солинади) билан чайинг, кейин яллиғланишга қарши дори томизинг. Бошингизни орқага эгиб туриб томизсангиз, дори бурун ҳалқумининг орқа деворидан оқиб тушади, шунда таъсири яхшироқ бўлади. Бундан ташқари, ҳар соатда эритилган сув ёки йод томизилган илиқ сув билан чайинг. Мойчечак ва маврак дамламалари билан ғарғара қилинганда томоқ йўллари равонлашиб, йўталнинг олди олинади.

Шамоллагандан кейин бир ҳафта ўтиб, йўтал бошланса, илиқ сутга сариёғ ва ичимлик сода солиб ичиш ёрдам беради. Асалли иссиқ чой, ишқорли минерал сувни илитиб ичиш ҳам фойдали. Йўтал қолдиришнинг синалган усулларидан бири қуйидагича: бир чой қошиқ шакарни паст оловда қиздиринг, шакар эриганда қизғиш тусга киради. Шунда қошиқни совуқ сувга ботиринг. Эриган иссиқ шакар дарҳол қотади. Агар шуни шимиб юрсангиз, йўталдан қутуласиз.

Йўтал кучайиб, балғам кўчиши қийин бўлса, балғамни суюлтирадиган дорилар (бромгексин, мукалтин) ичиш зарур. Бундан ташқари, истеъмол содаси солиб, 5-6 томчи арпабодиён ёғи томизилган қайноқ сувга бошингизни буркаган ҳолда пардан нафас олсангиз, балғам кўчиши осонлашади. Йўтал узоқ чўзилганда шифокор маслаҳатига кўра антибиотиклар ичишингиз мумкин. Бундан ташқари, ультратовуш муолажаси бронх йўлларидаги балғамни суюлтиради ва йўтал билан чиқишига кўмаклашади. Шамоллаган одамни уқалаш ҳам йўтални камайтиришга ёрдам беради. Бунинг учун кафтнинг қирраси билан орқа умуртқани пастдан юқорига ёки юқоридан пастга қараб уқалаш керак.

Davomini o‘qish

ТОРЧ инфекция

TORCH инфекцияларни аниқлаш шарт

ТORCH–инфекция, қисқартма сўз бўлиб, қуйидаги касалликларнинг бош ҳарфларидан олинган:
Т – Toxoplasma (токсоплазмоз);
O – Others (бошқалар: энтеровирус, парвовирус В19, гепатит В, С, ОИВ, захм);
R – Rubella (қизилча);
C – Cytomegalovirus (цитомегалия);
H – Herpes simplex virus (герпес I/II).

Асосан токсоплазмоз, хламидиоз, микоплазмоз, қизилча, цитомегаловирус ва бошқалар ТORCH инфекциялари гуруҳига кириб, ҳомиладорликнинг 12 ҳафталиккача бўлган муддатида юқса, кўпинча аёлнинг ҳомиласи нобуд бўлиши мумкин. Қориндаги ҳомила ривожланишида нуқсонлар ҳам кузатилади.

Токсоплазмоз деярли белгиларсиз кечади. Онадан ҳомилага юққанда унинг асаб тизими, юрак мушаклари ва бошқа аъзоларни зарарлайди. Токсоплазма қўзғатувчиси билан зарарланган гўшт маҳсулотларини истеъмол қилиш оқибатида инфекция одамларга юқади. Гарчи касаллангандан кейин организмда мустаҳкам иммунитет ҳосил бўлсада, ҳомиладор аёл токсоплазмоз билан зарарланса турли асоратлар кузатилади.

Davomini o‘qish

Нервлар

Нервлар хасталаниши

Нервлар ва нерв чигалларининг зарарланишларини келтириб чиқарадиган сабаблар турлича. Кўпинча грипп, бруцеллёз, ревматизм, сил билан оғриганда, ҳар хил кимёвий моддалардан заҳарланганда ёки қанд касаллиги, травматик ҳолатлар, моддалар алмашинувининг бузилиши туфайли ички заҳарланиш рўй берганда нервлар зарарланади. Бундан ташқари, турли жароҳатлар (қисилиш, тортилиш, узилиш) оқибатида ҳам нервлар ёки нерв чигалларига шикаст етиши мумкин. Хасталик юзага чиққанда қаттиқ оғриқ кузатилади. Зарарланган соҳада ҳаракат қилиш қийин лашади, сезувчанлик ҳам пасаяди.

Оёқ-қўллар нервлари соҳасида турли шикастлар учрайди. Масалан, тирсак нерви шамоллаганда асосан қўл панжаларида оғриқ кузатилади. Бунда бемор қўл панжаларидаги номсиз бармоқ ва жимжилоқни букишга қийналади, бармоқларни бир-бирига яқинлаштира олмайди, ҳатто жимжилоқни бош бармоққа теккиза олмаётганидан шикоят қилади. Бемор текшириб кўрилганда узоқ вақт давомида зарарланган томондаги қўл панжаси “қуш панжаси”га ўхшайди. Кафт қисмидаги мушаклар атрофиялангани (озиб, кичрайгани) қайд этилади.

Сон нерви зарарланганда бемор оёғини буколмайди, сон олдидаги мушаклар ориқлаб кетади. Бемор турганда ёки юрганда оғриқ кучаяди, баданида жимирлашни сезади. Айниқса, соннинг олд қисмида оғриқ давомли бўлади.

Davomini o‘qish