ОИТС

Ҳаётингизни хатарга қўйманг

ОИВ (одам иммунтанқислиги вируси) юққанидан сўнг иммун тизим зарарланади ва организм микроорганизмларга чидамсиз бўлиб қолади. ОИВ ривожланишининг айнан шу босқичи ОИТС дейилиб, бу давр тезда озиб кетиш, узоқ вақт иситмалаш, ич кетиш ва организмнинг ҳимоя кучининг тўлиқ сусайиши шароитида кўплаб юқумли касалликлар ва хавфли ўсмалар ривожланиши билан кечади. Организмга тушганидан сўнг вирус тананинг барча соҳасидаги суюқликларда (қонда, уруғ суюқлигида, жинсий аъзо ажралмасида ва бошқаларда) пайдо бўлади.

Вирус бир неча йўл билан юқади. Битта игна билан бир нечта гиёҳвандлар томир ичига гиёҳванд моддаларни қабул қилганида, қон билан ифлосланган кесувчи асбоблар ёки игналарни ишлатганда, ОИВ инфекцияси билан зарарланган қонни беморга қуйиш натижасида ва бошқа тиббий (жарроҳлик, гинекологик, стоматологик) муолажалар орқали касаллик юқади. ОИВ билан касалланган беморнинг соқол олиш ускунаси, тиш чўткаси бошқа шахслар томонидан ишлатилиши ҳам касаллик юқишига сабаб бўлиши мумкин.

Шунингдек кўпинча пала-партиш жинсий ҳаёт кечирувчилар жинсий йўл орқали шу касалликни юқтириб оладилар. Бундай вақтда шифокорлар ҳимоя воситасидан фойдаланишни қатъий маслаҳат берадилар. Инфекция юқтирган онадан болага (ҳомиладорлик даврида, туғуруқ вақтида ёки кўкрак сути билан эмизиш вақтида) касаллик ўтади.

Davomini o‘qish

МРТ

МРТ афзалликлари

Ташхислашда оммалашиб бораётган замонавий аппаратлардан бири магнит резонанс томографияси бўлиб, бунда магнит тебраниши ёрдамида танадаги мавжуд ўзгаришлар аниқланади. Компьютер томографиясидан фарқли равишда МРТ нурлантирмайди ва мутлақо хавфсиз. Аммо диагностика магнит тўлқинлари билан боғлиқлиги сабабли кийимларида металли предметлар бўлган ёки танасига кардиостимулятор (юрак ишини меъёрлаштирувчи асбоб) ва бош қа хил металл имплантант ўрнатилган кишилар бу текширувдан ўтолмайди.

МРТ асосан юмшоқ соҳаларни, масалан мушаклар, асаб толалари, мия, орқа мия ва умуртқалар аро дисклар, бўғимларни яхши “кўра”олади. Лекин суяклардаги кальций миқдорини аниқлаб беролмаслиги мумкин. Шунинг учун суякларни аниқ тадқиқ қилиш учун компьютер томографияси ёки рентген текшируви ўтказилгани маъқул.

Бўғимлардаги дегенератив (артроз) ва яллиғланиш (артрит) ҳолатлари ривожининг эрта босқичида, шунингдек бўғим юзасидаги турли шикастлар, пай, мушак ва пайчалардаги майда узилишларни аниқлашда МРТнинг аҳамияти катта. Одатда бўғимлар МРТ си бевосита текширилаётган соҳани операция қилишдан олдин ҳамда беморнинг операциядан кейинги аҳволини назорат қилиш мақсадида ўтказилади.

Davomini o‘qish

Гематология

Қон хасталиклари: замонавий муолажалар, ижобий самаралар

Танадаги барча ҳужайра ва тўқималарни бир-бири билан узвий боғлаб турувчи қон аслида организмнинг меъёрий фаолияти учун зарур ҳисобланадиган ички муҳит (гомеостаз) ни сақлаб туришда ҳам муҳим роль ўйнайди. Қон – тўқималарга зарур озиқ моддаларни етказиб беради, организмни микроб ҳамда вируслардан ҳимоялайди, тана ҳароратининг бир маромда бўлишини таъминлайди. Бундан кўринадики, қон хасталиклари, масалан, оғир даражадаги камқонлик, қон саратони (лейкоз), қон ивиш тизими ишининг бузилиши (гемофилия) каби касалликларни тез ва асоратсиз даволаш кишилар саломатлигини сақлаб қолиш имконини беради.

Интенсив даволаш ва мақсадлар муштараклиги

Институтимизда замонавий молекуляр – биологик текшириш усуллари амалиётга интенсив суратда жорий қилинмоқда. Протоонкогенлар, ген-супрессорлар, апоптоз ўзгаришлари, шунингдек ҳужайраларнинг цитогенетик текширишлари бўйича ҳам анчагина илмий-амалий изланишлар қилинди. Гематология соҳасида эришилган ютуқлар туфайли лейкоз ва қон яратиш тизимидаги кўплаб касалликларни ўрганишда янги йўналишлар белгилаб олинди. Муолажалар сифати ва самарадорлиги ортди.

Интенсив поликимётерапия даво усули амалиётга жорий этилди, янги патогенетик даво препаратлари пайдо бўлди. Натижада турлича ва ҳар хил даражадаги лейкоз (қон саратони) хасталигини даволаш бўйича йил сайин яхши кўрсаткичларга эришилмоқда. Ҳозирги кунда бу борада ремиссиялар (хасталикнинг тинч даври) давомийлиги ҳамда беморларнинг буткул соғайишлари билан боғлиқ кўрсаткичлар ҳам тобора юқорилаб бормоқда.

Davomini o‘qish

Ларингит

Ларингит

Ларингит – томоқ, аниқроғи, ҳиқилдоқ яллиғланиши бўлиб, у болаларда тез-тез йўталиш ва тана ҳароратининг кўтарилиши билан ўткир кечади. Бир ёшдан етти ёшгача бўлган боланинг нозик организми уни ўраб турган муҳитдаги вируслар билан доим ҳам кураша олмайди. Шу сабабли улар ларингит каби шамоллаш касалликларига тез-тез чалинадилар.

Ларингитда бурун-томоқ соҳасига тушган вирус секин-аста бола ҳалқумига ёйилиб, ўша ерда ривожланади, беморнинг овози бўғилиб чиқа бошлайди. Овоз ўзгариши асосан томоқнинг яллиғланиши, овоз бурмаларининг шишиши туфайли содир бўлади. Баъзан овоз бурмалари остидаги бириктирувчи тўқималарининг тўсатдан шишиши натижасида нафас бўғилиб қолиши ҳам мумкин. Агарда нафас олиш шовқинли бўла бошласа, зудлик билан “тез ёрдам” чақиртиринг. Ларингит асосан куз ва қиш ойларида, баъзида ёзда ҳам кузатилади. Кўпинча болалар яхна ичимликларни, музқаймоқни яхши кўриб истеъмол қилишади. Натижада нафас йўли шамоллаб, ларингит келиб чиқади. Ларингит гоҳида овознинг зўриқиши (масалан, ўта қаттиқ товушда сўзлашиш) оқибатида пайдо бўлади. Аксарият ҳолларда бу касалликни турли вируслар, айрим бактериялар, замбуруғлар ва ҳатто чанг ҳам (агар у кўп миқдорда бўлса) вужудга келтириши мумкин.

Касалликнинг ўткир ва сурункали турлари мавжуд. Организмнинг қарши курашиш қобилияти пасайиб, кучли совуққотиш, хонада чанг кўтарилиши, иссиқ ва қуруқ ҳаво, овознинг ҳаддан зиёд зўриқиши, бурундан нафас олишнинг бузилиши ўткир ларингитнинг асосий сабабларидир. Сурункали ларингитнинг ривожланишига одатда доим такрорланадиган ва охиригача даволанмаган ўткир касалликлар, респиратор яллиғланиш жараёнлари, шу билан бирга аллергик жараёнлар сабаб бўлади.

Davomini o‘qish

Перитонит

Перитонит

Перитонитда қорин бўшлиғи деворини ва унда жойлашган аъзолар – меъда, жигар, ичакларни қоплаб турадиган юпқа парда (қорин пардаси) яллиғланади. Кўпинча яллиғланиш касалликлар (масалан, ўткир холецистит, аднексит, аппендицит) қолдирган асоратлар сифатида намоён бўлади. Қорин бўшлиғига йиринг ҳосил қилувчи микроблар тушиши натижасида ички аъзолар зарарланади.

Меъда ва ўн икки бармоқ ичакнинг яра туфайли ёрилиши ёки чурранинг қисилиши ҳам баъзан перитонитни келтириб чиқаради. Сабаби номаълум бўлган перитонитлар ҳам учрайди. Бундай вақтда беморни синчиклаб текшириш эвазига хасталикни келтириб чиқарган омиллар аниқланади. Унутмаслик керакки, болаларда аксарият ҳолларда перитонит кўричак ёрилиб кетгани эвазига юз беради.

Шунингдек, кичик ёшли қизалоқларда диплококкли перитонит деб аталмиш ўзига хос касаллик ҳам кузатилади. Касаллик қориннинг пастки қисмида қўққисдан кучли оғриқ пайдо бўлиши, тана ҳароратининг кўтарилиши, бир неча марталаб қусиш, баъзан ич кетиши билан намоён бўлади. Қизалоқнинг умумий аҳволи ёмонлашади, у йиғлаб безовталанади, тинимсиз инграйди. Оғирроқ ҳолатларда қорин соҳаларида, айниқса, пастки ва ўнг томонида кучли оғриқ, мушаклар таранглашиши кузатилади.

Davomini o‘qish

Одам ҳушини йўқотса

Одам ҳушини йўқотса

Нимадир сабаб бўлиб ҳушини йўқотган киши мутлоқ ҳаракатсиз ётади, ҳеч бир саволга жавоб бермайди ва ўзига нима бўлаётганини ҳам англамайди. Чунки бу вақтда миянинг бир қисми маълум вақтга “ўчади”. Бироқ ушбу ҳолатда миянинг нафас олиш, қон айланиши ва турли рефлексларга жавобгар бўлимлари доимгидек ишлайвериши мумкин.

Билиш муҳимки, ҳушдан кетиш олдидан айрим аломатлар кузатилади, яъни бош айланиши, кўнгил айниши, қулоқларда шовқин пайдо бўлиши, бирдан ҳолсизланиши, кўз олди қоронғилашиши, совуқ тер босиши мумкин. Ҳушини йўқотаётган одамнинг ранги оқара бошлайди, пульси секинлашиб, артериал босими тушиб кетади. Кўзлари юмилиб, мушаклар тонуси йўқолади ва у мувозанатини йўқотиб йиқилади. Бундай вақтда зудлик билан биринчи тиббий ёрдамни кўрсатиш зарур.

Davomini o‘qish

Маймоқлик

Маймоқлик

Шифокор олимлар кузатишларига кўра, сўнгги йилларда болаларда оёқ кафтидаги туғма нуқсонлар (айниқса маймоқлик) кўп учрамоқда. Аслида бундай ҳолат рўй беришининг сабаблари нимада? Даволаш чоралари борми?

Травматология ва ортопедия илмий-текшириш институтининг “Болалар ортопедияси” бўлими раҳбари, тиббиёт фанлари доктори, профессор Аҳрор ЖЎРАЕВ шу саволларга жавоб беради:

– Болалар оёқ кафтидаги нуқсон ирсий ёки генетик муаммолар боис юзага келиши мумкин. Ҳомиладорликда сувсизланиш сабабли боланинг она қорнида нотўғри жойлашиб, сиқилиб қолиши кўпинча туғма маймоқликка сабаб бўлади. Шунингдек, ҳомиладорлик вақтида онанинг турли инфекцион касалликларга чалиниши, кучли депрессия ҳолатида бўлиши, нотўғри овқатланиши оқибатида ҳам ушбу хасталик келиб чиқади. Яъни, нотўғри турмуш тарзи она қорнидаги ҳомиланинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

Davomini o‘qish

Қирқбўғин

Қирқбўғин

Доривор сифатида бу ўсимликнинг шохлари ва баргларидан фойдаланилади. У кўп йиллик ўтсимон гиёҳ бўлиб, таркибида кремний, алкалоидлар, флавоноидлар, каротин, аскорбин кислота мавжуд. Қирқбўғин қадимдан халқ табобатида ишлатиб келинади. Абу Али ибн Синонинг таъкидлашича, у яраларни битирувчи, ажойиб ўсимликдир. Жигар шишида, қон аралаш ич сурганда, истисқода, чуррани (грыжа) даволашда қирқбўғин бир қанча дорилар таркибига қўшилади.

“Махзан-ул-адвия” асарида Муҳаммад Ҳусайин қирқбўғин ўсимлиги ҳақида қуйидагиларни баён қилади: “Қирқбўғин сурункали йўталда, айниқса қон аралаш балғам бўлганида, кўкрак оғриғида, нафас сиқишида, ичаклар жароҳатида, қовуқ касалликлари ва улардаги яраларда жуда яхши ёрдам беради”.

Davomini o‘qish

Шамоллаш

Шамоллашни даволашда оддий чоралар

Киши шамоллаб қолганида, дастлаб бурни битади, томоғи оғрийди, дармони қурийди. Йўтал эса кейинроқ бошланади. Хўш, йўталнинг олдини олиш мумкинми? Албатта, мумкин. Бунинг учун бурнингизни ҳар куни 3-4 маҳал шўр сув (бир стакан қайнатилган илиқ сувга бир чой қошиқ туз солинади) билан чайинг, кейин яллиғланишга қарши дори томизинг. Бошингизни орқага эгиб туриб томизсангиз, дори бурун ҳалқумининг орқа деворидан оқиб тушади, шунда таъсири яхшироқ бўлади. Бундан ташқари, ҳар соатда эритилган сув ёки йод томизилган илиқ сув билан чайинг. Мойчечак ва маврак дамламалари билан ғарғара қилинганда томоқ йўллари равонлашиб, йўталнинг олди олинади.

Шамоллагандан кейин бир ҳафта ўтиб, йўтал бошланса, илиқ сутга сариёғ ва ичимлик сода солиб ичиш ёрдам беради. Асалли иссиқ чой, ишқорли минерал сувни илитиб ичиш ҳам фойдали. Йўтал қолдиришнинг синалган усулларидан бири қуйидагича: бир чой қошиқ шакарни паст оловда қиздиринг, шакар эриганда қизғиш тусга киради. Шунда қошиқни совуқ сувга ботиринг. Эриган иссиқ шакар дарҳол қотади. Агар шуни шимиб юрсангиз, йўталдан қутуласиз.

Йўтал кучайиб, балғам кўчиши қийин бўлса, балғамни суюлтирадиган дорилар (бромгексин, мукалтин) ичиш зарур. Бундан ташқари, истеъмол содаси солиб, 5-6 томчи арпабодиён ёғи томизилган қайноқ сувга бошингизни буркаган ҳолда пардан нафас олсангиз, балғам кўчиши осонлашади. Йўтал узоқ чўзилганда шифокор маслаҳатига кўра антибиотиклар ичишингиз мумкин. Бундан ташқари, ультратовуш муолажаси бронх йўлларидаги балғамни суюлтиради ва йўтал билан чиқишига кўмаклашади. Шамоллаган одамни уқалаш ҳам йўтални камайтиришга ёрдам беради. Бунинг учун кафтнинг қирраси билан орқа умуртқани пастдан юқорига ёки юқоридан пастга қараб уқалаш керак.

Davomini o‘qish

ТОРЧ инфекция

TORCH инфекцияларни аниқлаш шарт

ТORCH–инфекция, қисқартма сўз бўлиб, қуйидаги касалликларнинг бош ҳарфларидан олинган:
Т – Toxoplasma (токсоплазмоз);
O – Others (бошқалар: энтеровирус, парвовирус В19, гепатит В, С, ОИВ, захм);
R – Rubella (қизилча);
C – Cytomegalovirus (цитомегалия);
H – Herpes simplex virus (герпес I/II).

Асосан токсоплазмоз, хламидиоз, микоплазмоз, қизилча, цитомегаловирус ва бошқалар ТORCH инфекциялари гуруҳига кириб, ҳомиладорликнинг 12 ҳафталиккача бўлган муддатида юқса, кўпинча аёлнинг ҳомиласи нобуд бўлиши мумкин. Қориндаги ҳомила ривожланишида нуқсонлар ҳам кузатилади.

Токсоплазмоз деярли белгиларсиз кечади. Онадан ҳомилага юққанда унинг асаб тизими, юрак мушаклари ва бошқа аъзоларни зарарлайди. Токсоплазма қўзғатувчиси билан зарарланган гўшт маҳсулотларини истеъмол қилиш оқибатида инфекция одамларга юқади. Гарчи касаллангандан кейин организмда мустаҳкам иммунитет ҳосил бўлсада, ҳомиладор аёл токсоплазмоз билан зарарланса турли асоратлар кузатилади.

Davomini o‘qish